Chấn lưu là gì - Tuổi thọ chấn lưu bao lâu - Phân loại chấn lưu - Những lưu ý khi mua chấn lưu

Chấn lưu là gì?

Chấn lưu (ballast) còn có tên gọi khác là tăng phô, là thiết bị được sử dụng kèm theo các loại đèn phóng điện (đèn huỳnh quang, đèn HID) nhằm kiếm soát, điều chỉnh cũng như cân bằng công suất phát sáng của các loại đèn. Có chấn lưu kèm theo, các loại đèn sẽ có đủ các điều kiện mạch điện cần thiết, từ điện áp, cường độ dòng điện, đến waveform, sau đó mới khởi động và vận hành.

Ví dụ về cách thức hoạt động của chấn lưu đèn huỳnh quang. Có thể nói, chấn lưu đúng là "trái tim" của đèn huỳnh quang bởi vì chúng điều hướng dòng điện như điều hướng máu lưu thông trên toàn bộ cơ thể, đảm bảo rằng đèn luôn hoạt động ổn định và có sự phân bổ năng lượng phù hợp. Một số loại chấn lưu còn có thể thay đổi công suất phát sáng đèn cụ thể, có loại còn kết hợp nhiều tính năng tiết kiệm điện, đảm bảo lợi ích môi trường về lâu về dài.

Công dụng chính của chấn lưu

• Đèn cần thế hiệu khởi động lớn hơn thế hiệu khi hoạt động nên chấn lưu đảm nhận việc cung cấp thế hiệu khởi động chính xác.
• Đưa điện thế nguồn trở về giá trị phù hợp với điện thế làm việc của đèn.
• Hạn chế dòng phòng trường hợp đèn bị hỏng vì nếu hồ quang xuất hiện, tổng trở của đèn sẽ bị giảm.

Trên thị trường có 2 loại chấn lưu thông dụng là chấn lưu điện từ (ballast điện từ) và chấn lưu điện tử (ballast điện tử):

Chấn lưu điện từ

Loại này có cấu tạo đơn giản, chỉ gồm nhiều lá sắt được dây đồng (hoặc dây nhôm cách điện) quấn quanh. Do được sản xuất bởi công nghệ cũ nên loại này rẻ hơn các loại khác, có khuynh hướng nhấp nháy 120 lần/ giây.

Có 3 loại: Cuộn và lõi tiêu chuẩn, cuộn và lõi hiệu suất cao, cắt bỏ điện cực (kiểu lai).

Chấn lưu điện tử

So với chấn lưu điện từ, chấn lưu điện tử sử dụng công nghệ cao hơn, gọi là chấn lưu điện tử vì loại chấn lưu này dùng linh kiện điện tử để điều chỉnh điện áp cho bóng đèn. Tuy trong mạch chấn lưu điện tử vẫn có cuộn dây nhưng kích thước của nó nhỏ hơn nhiều so với chấn lưu điện từ, nhờ đó trọng lượng và kích thước cũng gọn nhẹ hơn.

Ngoài ra, chúng còn có nhiều bước tiến vượt bậc hơn so với loại chấn lưu điện từ cũ, có thể kể đến như:

• Không phát ra tiếng ồn khi hoạt động.
• Thời gian khởi động nhanh, ít xảy ra hiện tượng nhấp nháy nên tuổi thọ của đèn dài hơn.
• Hoạt động ổn định, tiêu thụ điện ít hơn, khả năng chịu nhiệt cũng tốt hơn, ít tỏa nhiệt ra xung quanh nên bảo vệ môi trường tốt hơn.
• Hệ số công suất cao hơn.
• Một số loại chấn lưu chuyên dụng còn có thể điều khiển độ sáng tối của đèn.

Trên thị trường hiện nay còn có loại chấn lưu đèn LED (còn gọi là LED Driver hay bộ nguồn), là công nghệ mới của chấn lưu điện tử, đặc biệt phù hợp với đặc điểm điện áp kém ổn định của Việt Nam, phù hợp với nơi thường xuyên phải bật tắt đèn như hành lang, cầu thang, những nơi bật tắt bằng cảm biến.

Chấn lưu đèn LED có khả năng như vậy vì nó có nhiều công suất khác nhau, giúp chuyển đổi nguồn điện tổng có dòng điện xoay 220V thành dòng điện một chiều phù hợp với công suất tiêu thụ của từng loại đèn. Loại này có tuổi thọ cao cùng khả năng tiết kiệm điện tốt.

Thông thường, chấn lưu chất lượng cao sẽ có thể hoạt động tốt trong 3 năm đầu, sau đó hoạt động của chúng sẽ kém đi và dần xuất hiện những dấu hiệu hư hỏng. Việc này xuất phát từ nhiều nguyên nhân, có thể là do các tác động từ môi trường xảy ra lỗi kĩ thuật,... nhưng lý do thường thấy nhất vẫn là do chấn lưu đã được sử dụng liện tục trong khoảng thời gian dài, đã hết số giờ quy định.

Bạn nên nhờ thợ đến kiểm tra hoặc có thể thay mới chấn lưu nếu thấy chúng xuất hiện những dấu hiệu sau:

• Khi đèn hoạt động phát ra tiếng ồn.
• Màu sắc ánh sáng của đèn bị thay đổi.
• Khi bật công tắc thì phải một lúc sau đèn mới bật.
• Chất lượng chiếu sáng của đèn giảm, đèn mờ, thường xuyên nhấp nháy,...
• Tình trạng nhấp nháy của đèn kéo dài, thậm chí đèn không còn phát ra ánh sáng. 

Với những thông tin trên, bạn có thể thấy rõ được rằng loại chấn lưu điện tử có nhiều ưu điểm và được ưa chuộng hơn loại chấn lưu điện từ. Tuy nhiên, trước khi mua, bạn vẫn nên chuẩn bị một số kiến thức cần thiết để chọn ra được loại chấn lưu chất lượng cao, tránh mua phải hàng kém chất lượng:

• Chấn lưu có chất lượng tốt khi đạt được những tiêu chuẩn sau: Tuổi thọ trên 12.000 giờ, phải có hệ số công suất cao, có bảo vệ quá tải, hở mạch cũng như dự nhiệt.
• Các loại chấn lưu kém chất lượng ngài việc không có dự nhiệt thì tuổi thọ cũng khá nhanh, chỉ khoảng 3.000 - 6.000 giờ, hệ số công suất cũng rất thấp, chỉ đạt từ 0,5 - 0,6.

Nếu bạn là người không rành về điện, không thích việc phải thường xuyên kiểm tra và thay thế chấn lưu thì nên chuyển sang các dòng đèn sử dụng năng lượng mặt trời. Loại đèn này không cần sử dụng tắc te hay chấn lưu bởi chúng không hoạt động dựa trên dòng điện. Như vậy, ngoài việc tiết kiệm tiền điện, tiết kiệm chi phí thay chấn lưu, bạn còn hạn chế được các nguy cơ rò rỉ điện, cháy nổ,...